Bảo tồn nghề đóng tàu thuyền truyền thống ở Quảng Yên

Với lịch sử hình thành hơn 300 năm, nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh không chỉ giúp người dân phát triển kinh tế và vươn khơi bám biển bảo vệ Tổ quốc mà những người thợ đóng tàu thuyền nơi đây đang bảo tồn và phát triển nghề truyền thống của tổ tiên để lại.

Ông Nguyễn Hoàng Lịch hướng dẫn thợ cách xẻ gỗ đóng tàu thuyền truyền thống. Ảnh: Long Vũ

Những ngày cuối năm, đến thăm làng nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ phường Phong Hải, thị xã Quảng Yên, chúng tôi mới cảm nhận được không khí hối hả của làng nghề. Tiếng máy cưa, máy bào rộn rã vang cả một khúc sông. Những người thợ đóng tàu thuyền đang hoàn tất những công đoạn cuối cùng để bàn giao những chiếc thuyền công suất lớn cho khách hàng. Trong các lán trại, từng tốp thợ hối hả chèn các mạch của thuyền bằng những nguyên liệu chống thấm truyền thống và tiến hành sơn, vẽ tàu, thuyền. Ở dưới sông những con thuyền đã được hạ thủy, bộ phận thợ lắp máy khẩn trương hoàn tất việc lắp động cơ cho tàu, thuyền với những hệ thống máy móc công suất lớn.

Tiếp chúng tôi trong gian nhà cấp 4, ông Nguyễn Hoàng Lịch, chủ cơ sở đóng tàu thuyền vỏ gỗ ở khu 8, phường Phong Hải cho biết: “Tôi là đời thứ 7 duy trì việc đóng tàu thuyền vỏ gỗ nơi đây. Khởi điểm là một lán nhỏ, với mấy công nhân, nhưng giờ tôi đã phát triển thành 3 lán thuyền với gần 50 công nhân. Nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ đã và đang phát triển mạnh đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân và kinh tế địa phương”.

Anh Nguyễn Văn Hưng, thợ đóng tàu thuyền vỏ gỗ ở cơ sở ông Lịch nói: “Nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ truyền thống ở đây có từ lâu đời, tạo việc làm ổn định cho nhiều người dân làng nghề với mức thu nhập từ 12 đến 15 triệu đồng/tháng/người”. Trong năm 2016, cơ sở của ông Lịch đã đóng được 40 chiếc thuyền có công suất từ 300 đến 400CV. Năm 2017, nhiều khách hàng đến đặt hàng tiếp.

Ông Lịch cho biết thêm: “Làng nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ ở làng đảo Hà Nam, thị xã Quảng Yên rộng khắp, từ các phường Nam Hòa, Phong Hải, Hà An... đều có những cơ sở đóng tàu thuyền vỏ gỗ lớn, được nhiều khách hàng tìm đến. Năm 1955, ở phường Phong Hải tìm thấy một bia đá cổ, do một người dân vô tình đi gặt lúa thấy. Từ tấm bia đá cổ này, nhiều cụ cao niên và đặc biệt là các nhà khảo cổ học nhận xét, tấm bia đá là di chỉ cũng như bằng chứng chứng minh nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ đã ra đời cách đây hơn 300 năm, gắn liền với việc mở mang và phát triển của mảnh đất này.

Theo thống kê, có 102 hộ ở Quảng Yên tham gia đóng tàu thuyền vỏ gỗ, với 21 cơ sở đóng thuyền, trong đó có 6 cơ sở sản xuất quy mô lớn, thu hút hàng trăm lao động, như cơ sở Tuấn Hương, Lê Văn Đức Chắn, Huy Phượng, Hạnh Oanh, Huy Lân...”. Chúng tôi tới thăm cơ sở đóng tàu thuyền vỏ gỗ của ông Bùi Huy Lân, phường Nam Hòa. Cơ sở của ông Lân có tiếng được nhiều ngư dân tới đóng và mua tàu, thuyền vỏ gỗ.

Chia sẻ về làng nghề, ông Lân cho biết: “Với nghề đóng thuyền vỏ gỗ, kỹ thuật đẽo là quan trọng nhất. Dụng cụ đóng một con thuyền quan trọng nhất là rìu, cưa lá, khoan dây và một số dụng cụ khác. Khi ván đóng thuyền được đưa tới, thợ thuyền dùng dây phạt mực mảnh ván để lấy mực cho đường thẳng, đường cong, đường chéo; rồi dùng rìu đẽo theo. Đẽo mạch vuông hay mạch chéo, đẽo phẳng hay đẽo vòng đều thẳng như cưa, như bào. Kỹ thuật đẽo ván là một kỹ thuật khó, lâu dần trở thành kỹ xảo”.

Cũng theo ông Lân, ngày nay, công nghiệp đóng tàu phát triển, người dân ít đóng thuyền ba vát buồm cánh dơi để vận tải hoặc đánh cá trên biển, mà thường đóng tàu thuyền chạy bằng động cơ máy thủy. Để đáp ứng nhu cầu này, các thợ thuyền làng nghề đã chuyển sang đóng cả tàu thuyền chạy động cơ máy thủy, nhưng vẫn sử dụng các kỹ thuật và kiêng kỵ trong đóng thuyền truyền thống. Do vậy, tàu thuyền chạy trên sóng biển rất đằm, sức chở lớn hơn, nên ngư dân và những người vận tải, làm nghề du lịch từ Thanh Hóa trở ra vẫn về Quảng Yên đặt đóng tàu thuyền. Làng nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ ở Quảng Yên không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho người dân trong khu, phường, mà còn góp phần phát triển kinh tế thương mại, du lịch, dịch vụ ở địa phương.

Tâm sự về nghề với những trăn trở, ông Lịch cho biết thêm: “Nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ cũng phục vụ rất nhiều cho kháng chiến. Ví như vận chuyển lương thực, hay chở quân tới các chiến trường. Nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ cũng có giai đoạn chìm nổi. Trước đây, do điều kiện kinh tế, nguồn nguyên liệu khó khăn nên nhiều người đã bỏ đóng tàu thuyền, chỉ làm nghề mộc. Những năm gần đây, nhiều hộ dân đã khôi phục và vay vốn mở cơ sở đóng tàu thuyền có quy mô, từng bước khôi phục lại nghề truyền thống. Dù có khó khăn bao nhiêu, tôi cũng gắn bó với nghề đóng tàu thuyền này. Những hôm ngồi cùng cả gia đình, tôi nói với các con: Nghề của ông cha có thế nào cũng không bỏ”. Chính vì tình yêu, lòng đam mê với nghề của cha ông, ông Lịch đã xây dựng được cơ ngơi khang trang, lo được cho các con ăn học và giờ có 3 người con trai của ông theo nghề của tổ tiên. Điều này khiến ông Lịch rất vui.

Với nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ, cốt nhất là những người có tâm với nghề phải chịu khó học hỏi mới làm tốt được. Việc đóng mới một con thuyền vỏ gỗ cũng vất vả, gian nan. Nếu người học không chịu khó tỉ mẩm, quan sát, học hỏi thì khó có thể làm ra những con thuyền có chất lượng được. Nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ cũng có những điều kiêng kỵ mà phần lớn những người làm nghề phải biết. Khi đóng mới một con thuyền, thì nhất thiết gia chủ phải chọn ngày “thanh long hoàng đạo”, tức là ngày đẹp để làm thuyền. Khi hạ thủy cũng phải chọn những ngày đẹp. Kỵ nhất là khi hạ thủy thuyền mà gặp một vật cản, thì hôm đó không được đi ra khơi đánh cá.

Năm 2014, làng nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ Quảng Yên đã được UBND tỉnh Quảng Ninh công nhận là làng nghề truyền thống, đảm bảo các tiêu chí, đặc biệt là về môi trường. Hiện nay, nhu cầu đóng thuyền rất lớn, tuy nhiên, việc quy hoạch địa điểm sản xuất tàu thuyền ở Quảng Yên chưa thật sự quy củ. Các chủ cơ sở đóng thuyền ở làng nghề mong muốn chính quyền địa phương quy hoạch khu vực bến bãi, địa điểm đóng thuyền rộng rãi để đáp ứng nhu cầu sản xuất, góp phần phát triển và giữ gìn nghề đóng thuyền truyền thống.

Ông Đàm Chí Thiết, Phó phòng Kinh tế thị xã Quảng Yên cho biết: “Nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ đã có từ rất lâu đời ở Quảng Yên. Hiện nay, chúng tôi đang xây dựng và tạo mọi điều kiện để các gia đình có xưởng đóng tàu thuyền vỏ gỗ được phát triển; đóng được những con tàu thuyền có công suất lớn, đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho kinh tế thị xã. Thời gian tới, địa phương sẽ có phương án quy hoạch khu vực đóng thuyền, có bến bãi quy mô rõ ràng để các cơ sở sản xuất tàu, thuyền thuận lợi hơn trong sản xuất, kinh doanh”.


(Nguồn bienphong.com.vn)